Bogata historia Seminaryjnego gmachu przy ulicy Bernardyńskiej w Krakowie

Sosnowieckie Seminarium Duchowne – do roku 2013 – mieściło się w budynku usytuowanym na Stradomiu, u podnóża Wawelu, przy ul. Bernardyńskiej nr 3, wzdłuż południowej pierzei ulicy. Od wschodu sąsiadując z klasztorem bernardynów, od południa będąc oddzielonym murem od ogrodu bernardynów a od zachodu przylegąc do budynku szkolnego.
Budowa gmachu finansowana była ze składek wiernych w kraju i zagranicą, na gruncie zakupionym od klasztoru bernardynów. Prowadzona w latach 1928-1930 wg projektu architekta Zygmunta Gawlika i Franciszka Mroczyńskiego. Pracami budowlanymi z ramienia bpa Teodora Kubiny, pierwszego ordynariusza diecezji częstochowskiej kierował ks. Zygmunt Sędzimir. Budynek został konsekrowany i oddany do użytku 3 X 1930. Pierwotnie gmach był zaprojektowany na wzór domu akademickiego bez sal wykładowych i mieszkań dla profesorów, z wyodrębnioną częścią biblioteczną, czytelnią, salą rekreacyjną i kaplicą. W czasie II wojny światowej został zajęty przez Niemców z przeznaczeniem na koszary oficerów SS. Kaplicę zamieniona na kasyno i salę kinową. W 1945 uszkodzony podczas działań wojennych, w latach 1945-46 przeznaczony na szpital wojskowy. Od 1946 ponownie w posiadaniu Seminarium Częstochowskiego. Przeprowadzono wówczas remont, adaptację wnętrz i urządzenia kaplicy.

ARCHITEKTURA
Murowany z cegły z użyciem ciosu w detalach konstrukcyjnych i dekoracyjnych, potynkowany. Dwupiętrowy, podpiwniczony. Zbudowany na planie prostokąta z dwoma nierównej wielkości ryzalitami; niższa część wschodnia od podwórza mieści kaplicę. Od południa podwórze z zapleczem gospodarczym oraz niewielki ogród z klombami i figurą N.M.P. Niepokalanie Poczętej pośrodku, wykonaną w 1951r. Układ wnętrz dwutraktowy z korytarzem między traktami. Piwnice (sutereny) zaadaptowane na pomieszczenia gospodarcze (kuchnie, magazyny, kotłownia, łazienki). Na parterze w środkowej osi sień ze schodami i tralkową balustradą kamienną; na ścianie południowej marmurowa tablica upamiętniająca erekcję budynku 1930. W głębi obszerna sień z korytarzami i klatką schodową na piętra; schody trójbiegowe, drewniane. – We wschodnim ryzalicie przy końcu korytarza kaplica, zniszczona pożarem 1945, odnowiona w 1946 i 1951 z inicjatywy ks. rektora Brunona Magotta wg projektu inż. Stanisława Pośpieszalskiego. Prostokątna z krótkim prezbiterium i półkolistą absydą. Korpus trójnawowy z kolumnami; środkowa nawa i prezbiterium przykryte dekoracyjnym żelbetonowym stropem w formie ażurowej kratownicy (nad prezbiterium) oraz pseudokryształowej kolebki (nad nawą). W apsydzie polichromia z 1954 roku, malowana przez Władysława Markiewicza, naśladująca malowidła bizantyjskie, przedstawiająca Matkę Boską Częstochowską adorowaną przez św. Stanisława Bpa i św. Wojciecha (w otoczeniu braci męczenników polskich z lewej: bł. Ładysław, św. Jan Kanty, bł. Sadok, św. Benedykt; z prawej: św. Andrzej, Jacek, bł. Jakub i św. Szymon); ponad nimi symbole Ducha Św. oraz Wiary, Nadziei Miłości. W ścianie zachodniej kaplicy tablica pamiątkowa ku czci bpa Teodora Kubiny (ur.1880 – zm.1951), założyciela Seminarium Częstochowskiego z płasko rzeźbioną głową zmarłego, sygnowana przez Karola Hukana (1952 r.). W ścianie wschodniej osiem wąskich półkolistych okien z ozdobnymi kratami dawniej wypełnionych witrażami zniszczonymi pożarem w 1945 roku. W ścianie zachodniej prezbiterium wejście na dziedziniec. W zachodnim ryzalicie budynku refektarz i biblioteka. Elewacja frontowa wraz z dekoracją rzeźbiarską z 1928 wg projektu architekta Zygmunta Gawlika, wykonana przez studentów pracowni Xawerego Dunikowskiego pod jego kierunkiem. Dwudziestojednoosiowa, z wykuszem we wschodnim ryzalicie obejmującym I i II piętro z oknami parzystymi w partii środkowej i wykuszu. Dolna strefa parteru pokryta neorustyką kamienną z niewielkimi otworami okiennymi do suteren. Na osi budynku portal o cechach neoromańskich, kamienny, zamknięty półkoliście w formie głębokiej niszy z uskokowymi ościeżami, wykonany przez Xawerego Dunikowskiego i jego uczennice Wandę Ślendzińską i Zofię Kuskówną; poprzedzony kamiennymi schodami. Brama drewniana, dwuskrzydłowa z żelazną kratą o gwiaździstej stylizacji w nadświetlu (1931 r.). Obok zachodniego ryzalitu, w rustykowanej partii parteru prostokątne wejście do suteren z drzwiami drewnianymi okutymi skośną kratownicą z listew (1931 r.). Okna II piętra (z wyjątkiem wykusza) i I piętra ponad portalem parzyste, zamknięte dwułuczem. W części środkowej, na osi budynku, powyżej II piętra płasko rzeźbiona kompozycja o złoconych tłach, złożona z pięciu prostokątnych płycin z symbolami czterech ewangelistów, ze słowem PAX pośrodku, pomiędzy którymi rzeźbione postacie czterech ewangelistów w prostokątnych obramieniach, na profilowanych wspornikach. Wykusz trójboczny we wschodnim ryzalicie zakończony dużym profilowanym wspornikiem przedstawiającym kuszenie modlącego się kleryka przez diabła, boczne obramienia okien wykusza wypełnione rzeźbioną dekoracją roślinną. Poniżej gzymsu na całej długości budynku dekoracyjny fryz z pryzmatycznie ukształtowanych ciosów. Gzyms koronujący podwyższony w pięciu środkowych osiach, z rzeźbionymi motywami walczących jaszczurów, w narożnikach łączących część środkową ze skrajnymi ryzalitami. Nad ryzalitami kamienne balustrady z trzynastoma płasko rzeźbionymi scenami (siedem od wschodu, sześć od zachodu) w owalnych obramieniach; od zachodu Chrystus błogosławiący kobietę symbolizującą Polskę oraz przedstawiciele stanów: królowie, szlachta, rycerze, duchowieństwo i lud; nad ryzalitem wschodnim na osi wykusza Matka Boska z Dzieciątkiem w mandorli, w otoczeniu adorujących biskupów i innych postaci. Elewacja wschodnia trójosiowa. Elewacja od dziedzińca dwudziestojednoosiowa, ze schodami przy murze do wejścia tylnego na osi budynku. W środkowej partii nieregularny rytm okien odpowiadający biegowi klatki schodowej nad ryzalitami kamienna balustrada z półkolistymi arkadami, na wysokości II piętra ryzalitu zachodniego obszerny taras. Strych zaadaptowany na pomieszczenia mieszkalne dla kleryków, ze świetlikami w dachu (1981 r.). Dach jednospadowy, kryty blachą, nad wykuszem daszek namiotowy. Od wschodu mur łączący budynek Seminarium z klasztorem bernardynów. Z cegły, potynkowany, w dolnej partii z neorustyką kamienną z zamkniętym półkoliście wjazdem na podwórze; brama klepkowa, dwuskrzydłowa.